Of je nu 14 dagen op dezelfde plaats wil blijven of iedere nacht een ander oord onveilig maakt, op Cuba is er keuze genoeg. Prachtig uitgedoste 5-sterrenhotels met koloniaal verleden of het nieuwste design, zetten met schwung de deuren voor je open. Logeren op je eigen eiland dat je weliswaar deelt met andere hotelgasten of je thuis voelen in de roos aangeklede woonkamer van een Cubaanse gastfamilie kan ook. Het aanbod is legio. Ik wil vooral de verschillende slaapmogelijkheden aankaarten zodat je je bewust wordt waarvoor je kiest en waar je zuurverdiende centjes terecht komen.

In het hele verhaal is maar 1 grote winnaar: vadertje staat. Een socialistisch land als Cuba moet er natuurlijk voor zorgen dat zijn gezondheid en onderwijs gratis blijft en vraagt daar heel wat voor terug. Wat ze met het deel aan inkomen doen dat niet gebruikt wordt, dat laat ik in het midden. Knoop alvast in je oren dat je in Cuba enerzijds de staatshotels hebt en anderzijds de huizen van Cubanen waar je in mag logeren. In de volksmond een casa particular genoemd.

Verblijven in accommodatie van de staat

Ik hoef je niet uit te leggen dat wanneer je in een staatshotel verblijft, al je uitgaven rechtstreeks naar de regering vloeien. Hoe herken je ze? De hotels of campings zijn meestal gelinkt aan een Cubaanse touroperator zoals Cubanacan of Gaviota en je zal ze overal op het eiland tegenkomen. Een soort hotelketen zeg maar. Meestal gekenmerkt door een zelfde stijl, een all-in formule, vaak oud maar wel netjes en met zwembad. De merknaam is goed zichtbaar en iedereen die er werkt draagt een uniform. Ik verkies er zelf niet meer te slapen maar soms kan je niet anders, vooral op de vele cayo’s waar heel het eiland uitgebaat wordt door de staat. Voor veel mensen klinkt zo een formule interessant maar het ontbreekt vaak aan Cubaanse gastvrijheid en hartelijkheid.

En je kan het hen echt niet kwalijk nemen. Ze werken voor een klein loon en zijn vaak nog eens lang onderweg om op hun bestemming te geraken. Of ze verblijven voor lange tijd in een verdoken hoek van het hotel zonder de service die jij als toerist kent uiteraard. Voor deze kamermeid of je privéchauffeur die je van je hotel naar je ontbijttafel rijdt in zijn golfkar, is één van je cadeaus uit je reiskoffer wel degelijk een leuke verrassing. Of laat wat plata (geld) achter als je tevreden bent van hun diensten. Je dankbaarheid vanaf de eerste dag tonen, is daarbij geen slecht idee. Dat verdubbelt de kans op een 100% gedesinfecteerde, fris geurende kamer en een dagelijks opgevouwen handdoek in de vorm van een zwaan op je bed. It’s all in the details!

Ondertussen zijn er ook tal van internationale investeerders die in samenwerking met de Cubaanse overheid oude gebouwen opkopen en omvormen tot -al zeg ik het zelf- pareltjes van hotels. Met het bedrag dat je er betaalt voor een kamer per nacht, reis ik makkelijk een week rond in Cuba. Vooral La Habana pronkt ondertussen al met enkele van deze luxehotels. En toegegeven, ik droom ook wel van zwemmen in een infinity pool met zicht op de stad.  Deze investeerders zorgen voor een ander imago, gaan het architecturaal verval tegen en verzekeren meer werk in toerisme, helaas voor hetzelfde hongerloon. En ook het design is net iets moderner en je kamer net iets volgens Westerse normen ingericht.

Verblijven in huizen van Cubaanse families

De accommodatie die niet rechtstreeks in handen is van de overheid maar wel een serieuze duit in hun zakje levert, noemt men een casa particular. Letterlijk te vertalen als een privaat huis waarbij dus een Cubaanse familie zijn huis met je deelt. Klinkt toch helemaal fantastisch, niet? Dé manier om het échte Cuba te leren kennen. Het klopt ongetwijfeld dat je meer inzage zal krijgen in het dagelijkse leven en dat ze meer Cubaanse geheimen met je zullen delen dan in een hotel dat onder het waakzame oog van de overheid staat. Maar onthoud dat je nog steeds bij Cubanen verblijft die in het toerisme werken en makkelijk toegang hebben tot de gewilde harde valuta die in jouw geldbeugel zit. Dit in groot contrast met de boeren op het platteland of de mensen die in de stad samenhuizen in slechts één woonkamer met de hele rumoerige familie samen. Denk dus niet meteen dat je het échte dagelijkse leven leert kennen. Een casa particular blijft mijn favoriete logeerplaats al zie ik dat er de voorbije jaren veel veranderd is. Bij Cubanen thuis logeren is in mijn ogen niet meer correct. Een Cubaan die zijn huis of kamer ter beschikking stelt voor toeristen rijmt beter met de realiteit van vandaag. 

Er is een groot verschil tussen een casa particular anno 2020 en 6 jaar geleden. Toen verbleef je in een casa particular en moest je verplicht naast de moeder des huizes je welkomstdrankje nuttigen om dan vervolgens alle familiefoto’s in de woonkamer te bespreken. Ondertussen kwamen de zoon, de dochter met kind, de zus van weet-ik-veel-wie en de buur van 2 huizen verder binnen om een praatje te slaan. De kamer die jij kreeg, lag tussen de kamer van zoon en dochter omdat die de beste toegang had tot de weelderige patio. Met een beetje geluk had je een eigen badkamer of zo niet mocht je je tandenborstel zetten op hetzelfde schap als waar de enkele borstels voor de hele familie staan. Ontbijten, steeds rijkelijk en overheerlijk, deed je wanneer iemand anders nog staat te koken in de keuken en nauwlettend in het oog hield of je je bord al leeg had. Als je vroeg wat de openingsuren van een museum waren, ontstond een discussie waar je zelf niet aan deelnam, gevolgd door enkele telefoons maar de juiste openingsuren kreeg je. ‘s Middags kwam je terug naar huis en stond de koffie klaar. Heerlijk vond ik dat.

Ondertussen ondergingen vele casas particulares een persoonlijkheidscrisis en voelden ze de nood om zichzelf te gaan herwaarderen. Een redenering die ik kan begrijpen. Dit mede dankzij een regering die toeliet dat er meer initiatieven op zelfstandige basis mochten genomen worden waardoor veel casas particulares kozen voor het inrichten of bouwen van enkele extra kamers. Of ze kozen ervoor om elders te wonen en hun huis volledig om te bouwen tot een casa particular. Gevolg? De kamers voor toeristen liggen in een bijgebouw of de familie is het huis uit en laat zich niet meer zien. Weg contact met de lokale bevolking. Weg Cubaanse huiselijke warmte waar ik zo van hou. Sommige casas particulares zijn zelfs al een klein hotel op zich geworden. De privacy die je erbij krijgt is natuurlijk mooi meegenomen maar compenseert voor mij niet met intense ontmoetingen die een reis op Cuba zo speciaal kunnen maken.

Kan ik dan nog wel logeren bij Cubaanse families?

Tuurlijk wel! Gelukkig is het (nog) niet alle casas zo gevaren maar ik let dus wel tijdens het boeken of de familie er nog woont of niet. Voor mij primeert nog steeds de Cubaanse familiale sfeer die je er gratis bij krijgt. Ik overdrijf misschien een beetje maar ik wil duidelijk maken welke evolutie ook een casa particular doormaakt. En ook dit is een reden voor mij om aan jou te bevestigen dat je Cuba moet geproefd hebben voor het helemaal verandert.

Is de eigenaar van een casa particular rijk?

Rijker in elk geval dan de doorsnee Cubaan maar weet dat elke eigenaar tal van taksen betaalt, zowel vaste taksen als taksen op jouw inkomsten. Boetes liggen constant op de loer als ze het oneindige boekje van regels en voorschriften niet volgen. Ze krijgen jaarlijks inspecteurs over de vloer die hun casa een uitvoerige check-up geven. De taksen zijn ondertussen zo groot dat ik eigenaars ken die 1 of 2 kamers niet meer kunnen verhuren omdat de totale kost hoger wordt dan de inkomsten van de verhuur.

Is een blauwe casa hetzelfde als een rode casa?

Een legale casa particular die mag verhuren aan buitenlanders herken je aan een wit bord met blauw anker dat meestal altijd aan de deur hangt.

Je vindt deze borden ook met een rood anker. Deze casas mogen enkel verhuren aan nationale toeristen.  

Als je verblijft in een casa, hou dan je paspoort en pen in aanslag. Een casa particular die alles volgens het boekje doet, is ook verplicht wat handtekeningen van je te verzamelen. 

Ik verbleef zowel in staathotels als in casas particulares. Hoe reserveer je ze? Hoeveel kosten ze?

Ik geef je graag het antwoord.