Zondag, 11 juli 2021 kent wel enkele hoogtepunten. Italië wordt Europees voetbalkampioen. We vieren onze Vlaamse onafhankelijkheid terwijl de nationale coronacijfers weer de hoogte inschieten. Eén van de zeldzame warme bakkers in Mechelen sluit zijn deuren en in Cuba komen massaal veel mensen op straat.

En dat laatste is wel bijzonder uitzonderlijk. Protest voeren of je negatieve mening uiten over de Cubaanse regering, is er sinds de revolutie van 1959 verboden. Durf je wel je mond te openen, dan riskeer je een gevangenisstraf. Vrije meningsuiting is dus in Cuba voorlopig niet terug te vinden in de plaatselijke Van Dale.

Ik vermoed dat deze zondag een uitzondering op de regel wordt. De vraag brandde al heel lang op mijn lippen: hasta cuando? Hoe lang nog houdt een Cubaan dit vol? Tot deze voorbije zondag dus. Terwijl jij met een zak chips en een frisse pint naar de bloedstollende finale van het EK zat te kijken. Begrijp me niet verkeerd, daar is absoluut niets mis mee. Maar mijn ogen waren - meer dan anders - gericht op een prachtig eiland in de Caraïbische Zee. 

De meeste Cubanen zijn het moe. Gisteren zijn ze gestopt met zwijgen. Het begon allemaal in een kleine stad in de provincie van Artemisa, dichtbij de hoofdstad La Habana. In San Antonio de los Baños verzamelen mensen op straat en schreeuwen hun ongenoegen over de plaatselijke onmenselijke toestanden. Een vriend uit Baracoa - helemaal aan de andere kant van het eiland - schrijft me via WhatsApp (toen werkte het internet nog) dat het politiekantoor wordt aangevallen. Met de boodschap: ‘El pueblo no aguanta más’. Het volk verdraagt het niet meer. We zijn een uur verder en ook in Santiago de Cuba, La Habana en tal van andere steden zoeken de mensen de straat op. Gewapend met enkel een mondmasker dat al zeker niet helemaal de neus bedekt. Ik hou mijn hart al vast om de cijfers van deze week in Cuba te vernemen.

Todo pa’ la calle! Met z’n allen de straat op.

Dit zijn slechts enkele oproepen die ik las op sociale media, al dan niet gestuurd van residerende Cubanen.  Geroepen is er, met stenen gegooid ook, het bloed vloeide helaas. Als ik de beelden mag geloven, werden ook enkele winkels geplunderd. Het waterkanon werd net niet ingezet. Waarom niet? Wel, lees even verder en dan snap je het zo meteen!

En wat precies verdragen de Cubanen niet meer?

Veel. Ik zou in hun plaats al 30 keer depressief geweest zijn en mogelijks al 5 keer de dood recht in de ogen gekeken hebben. Het enige voordeel dat ik zie, is dat ik door aanhoudende voedseltekorten dan eindelijk toch op mijn streefgewicht zou zitten. Alle verhalen die ik hier neerpen, zijn uit het leven gegrepen en heb ik met mijn eigen oren gehoord van vrienden.

Honger

Geen hot newsflash in elk geval. Dankzij het handelsembargo kampt Cuba al enkele jaren met voedseltekorten. De coronacrisis doet er enkel nog maar een schepje bovenop.

Beeld je in dat je iedere dag een lege koelkast opentrekt. Dat je moeder je vraagt om wat salade en enkele tomaten te gaan halen. Na een zoektocht van een uur keer je terug met lege handen. We eten wel gewoon rijst met een beetje kip. Dat je zoveel zin hebt in pizza maar dat een pizzabodem het enige is wat je kan vinden. De kaas en tomatensaus vind je al maanden niet meer in de winkel. Gaan vissen doe je op regelmatige basis zodat er toch nog wat eten op de plank komt. Want ook al is het eiland omringd door zee, er is geen vis te bespeuren in de winkel. Ben je diabeet, dan heb je pech. Je aangepast dieet wordt tijdelijk opgeschort. 

No hay na’. Er is niks. En dat hoor ik hen al maanden zeggen.

In Havana protesteerden mensen onlangs door hun frigo leeg op de straat te zetten. 

Dorst

Flessen water zijn niet meer te verkrijgen in de winkel. Ook voor toeristen die individueel het eiland rondtrokken in 2019 was dit al een probleem. Je zit dus thuis zonder drinkbaar water. 

Vergeet de optie om water van de kraan te koken. Ten eerste moet je al beschikken over gas want de elektriciteit valt bewust op wispelturige tijdstippen uit. Ten tweede moet er eerst water uit de kraan lopen alvorens je het kan koken. Maar no stress, gelukkig is het orkaanseizoen en valt er geregeld een bui. Via een geïmproviseerde watertank op het dak en een reeks lekke leidingen komt het regenwater zo wel in de keuken terecht. En het toilet. En de badkamer. Drinken en douchen kan wanneer het heeft geregend. Je begrijpt ondertussen waarom het inzetten van het waterkanon compleet nutteloos is?

Geen elektriciteit

Als ik hoor ‘no hay corriente’ dan weet ik hoe laat het is. Want als er geen elektriciteit is, is er dus ook geen airco of ventilator. Nachten in bed bij een temperatuur van 30°C. Inclusief een zwerm muggen die maar absoluut niet genoeg van je kan krijgen. Moet ik nog vertellen dat citronella-kaarsen en muggenspray ook niet in de winkelrekken te vinden zijn? Ik persoonlijk schreeuw moord en brand als mijn elektriciteit het langer dan een uur laat afweten. Mijn diepvries zou maar eens moeten ontdooien. In Cuba is het uitvallen van de elektriciteit een deel van hun leven geworden. Er is namelijk geen brandstof om de centrales draaiende te houden. Gelukkig hoeft een Cubaan zich geen zorgen te maken over een lekker stuk vlees dat zou ontdooien. In zijn diepvries zit niets. Slapen doe je dus tegenwoordig alleen maar wanneer je de airco kan opzetten (als je dan al de luxe hebt van deze te hebben). Daarbuiten zoek je de koelte van de grond en probeer je de muggen van je zoon weg te slaan met een stuk papier.

Niet te temmen prijsstijgingen

Cuba ondergaat zo een zware economische crisis dat zelfs hun eigen rum ondertussen al drie keer zoveel kost dan een jaar geleden. Echter blijven de lonen uiteraard wel gelijk. Combineer dit nog eens met een monetaire crisis en de doorsnee Cubaan is niet meer in staat om voor zichzelf en zijn familie te zorgen. In Cuba zijn er nog steeds winkels waar je enkel met buitenlandse munt kan betalen. Tegenwoordig MLC-stores genaamd. Producten zijn er duur en onbetaalbaar voor de meeste Cubanen.

Geen medische zorg

Je hebt bij ons maar naar de apotheker te gaan en je gaat naar huis met een zak geneesmiddelen. In Cuba zijn er geen geneesmiddelen meer. Hoofdpijn? Jammer! Opgezwollen maag? Oei! Je voelt je echt niet lekker? Binnen een maand kan je misschien wel terecht in het hospitaal. De coronacrisis hakt er zwaar op in. Er zijn niet genoeg bedden en er is te weinig personeel om iedereen de nodige aandacht te geven. Mensen kunnen niet tijdig verzorgd worden. Ik wil er niet over uitwijden want mijn mening zou leesbaar zijn tussen de regels. Ik wil gewoon de huidige situatie aankaarten. Cuba wordt er van beschuldigd geen internationale hulp te aanvaarden.

De toerist is heilig

En komt niets te kort. Toeristen zijn nog steeds welkom op Cuba. Maar ga aub niet alleen naar een all-inclusive resort want dan heeft de Cubaan niets aan je verblijf. En bovendien, hoe zou jij je voelen als je ziet dat een all-inclusive resort wél vis, pasta, kip en rijst kan serveren? Voedsel wordt weggegooid omdat de toerist nu eenmaal niet alles opeten kan. En dat terwijl Cubanen alleen maar de honger voelen.

Toerisme is nodig maar dan liefst als backpacker waar je bij mensen thuis slaapt, lokale gidsen gebruikt en eet op plaatsen uitgebaat door die enthousiaste Cubaan.

So what?

Ondertussen heb ik al sinds zondagavond geen contact meer met Cuba. Maakt het volk het te bont dan zal het land alle media blokkeren. De overheid wil niet dat er nog meer via sociale media wordt verspreid of opgeroepen tot opstand. Ook hier zal ieder zijn mening over hebben. Ik ook. Maar ook in Europa weten we dat social media soms meer kwaad dan goed kan doen.

Vrijheid is wat het Cubaanse volk wil

Laat duidelijk zijn dat ik hier absoluut geen politieke mening wil verkondigen. Want over alles is wel iets te zeggen. Er wordt ondertussen beweerd dat de betogers werden gemanipuleerd door campagnes op social media uit de Verenigde Staten. Ik weet niet wat ik moet geloven. Bij mij draait het om het blootleggen van de situatie waar de Cubanen momenteel mee leven. Niets meer, niets minder.


Ik heb respect voor ieders situatie. En voor iedereen is zijn of haar probleem het grootst. Ook vandaag hoor ik op het werk dingen die ik moeilijk begrijpen kan, maar ik snap dat het voor die persoon écht een probleem kan zijn. Als je tegen mij zegt dat je liever niet op de vaccin-reservelijst van 17u30 wil staan voor een overschot bijvoorbeeld. Dat je twijfelt om toe te zeggen omdat je dan niet goed weet wanneer je precies je aardappelen op het vuur moet zetten en dat dit stress voor je meebrengt. Dus waarom zou honger in Cuba jouw probleem zijn?

Dat je niet wakker ligt van wat er aan de andere kant van de wereld gebeurt, ook daar heb ik alle begrip voor. Maar mijn hart ligt deels bij de mensen van Cuba en ik vind het nu eenmaal belangrijk dat ook jij weet wat er aan de hand is. Het feit dat je leest tot hier, toont alleen maar je betrokkenheid. Bedankt. Bij mij plaatst het dingen in bepaalde perspectieven en het leert me relativeren.


Hoe kan je helpen?

Ik heb geen idee maar mensen hier bewust maken van de plaatselijke situatie is een goed begin. Op korte termijn en in een verre toekomst kan je misschien overwegen om Cuba op je verlanglijstje te zetten. Je verdiende spaargeld komt daar ooit zeker wel weer van pas. En als je gaat, steek dan niet alleen dingen voor jou in je rugzak.

In Cuba zeggen ze: ‘La cosa está en candela.’ Het spel staat in brand. Figuurlijk dan.